Adak ve Kurban İbadetlerinin Fıkhî Dayanaklar
Adak (Nezir)" ve Kurban" ibadetleri, İslâm hukukunda ibadet kavramı içinde yer alan, Allah'a yaklaşmak (taarrüb) amacıyla yapılan mali ibadetlerdendir. Aşağıda bu iki ibadetin fıkhî dayanaklarını, yani Kur'an, Sünnet ve fıkıh kaynaklarındaki temellerini özetliyorum
1. ADAK (NEZİR) İBADETİNİN FIKHÎ DAYANAKLARI
a. Tanım
Adak (nezir), kişinin Allah rızası için dinen mubah olan bir fiili kendisine vacip kılmasıdır.
Yani: Şu işim olursa Allah için bir kurban keseceğim" gibi bir sözüyle kişi, o fiili üzerine borç kılar.
b. Kur'ân-ı Kerîm'de Dayanaklar
Nezrettiğiniz adakları yerine getirin."
(Hac Suresi, 29)
Onlar adaklarını yerine getirirler ve kötülüğü her yere yayılan bir günden korkarlar."
(İnsan Suresi, 7)
Adağını yerine getiren, sözünde duran kimse övülmüştür."
(Bakara Suresi, 270-271'de dolaylı teşvik yer alır.)
Bu ayetlerde adak ibadetinin meşru olduğu, ancak Allah rızası için yapılması gerektiği vurgulanmıştır.
c. Hadislerde Dayanaklar
Hz. Peygamber (s.a.v.) buyurmuştur:
Adak, kaderi değiştirmez; ancak onunla cimriden bir şey çıkarılır."
(Buhârî, Eymân", 26; Müslim, Nezir", 2)
Bu hadis, adakların ibadet kastıyla yapılabileceğini ancak Allah'ın takdirini değiştirmediğini gösterir.
Bir başka hadis:
Kim Allah'a itaat içeren bir şeyi adamışsa onu yerine getirsin;
kim Allah'a isyan içeren bir şeyi adamışsa onu yerine getirmesin."
(Buhârî, Eymân", 28; Tirmizî, Nezir", 1)
Bu hadis, geçerli adak ile geçersiz adak ayrımının temelini oluşturur.
d. Fıkhî Hükümler
Adak Kur'an ve Sünnetle sabit bir ibadettir.
Adağın geçerli olabilmesi için:
Kişinin akıllı ve ergin olması gerekir.
Adanan fiil mubah ve Allah'a itaat mahiyetinde olmalıdır.
Adak açık ve kesin sözle ifade edilmelidir.
Adak kurbanı, ancak Allah rızası için kesilir; dağıtımı fakirlere yapılır.
2. KURBAN İBADETİNİN FIKHÎ DAYANAKLARI
a. Tanım
Kurban, Allah'a yaklaşmak niyetiyle, belirli vakitte (Kurban Bayramı günlerinde) belirli hayvanların usulüne uygun şekilde kesilmesidir.
b. Kur'ân-ı Kerîm'de Dayanaklar
Rabbin için namaz kıl ve kurban kes."
(Kevser Suresi, 2)
Bu ayet, kurban ibadetinin Allah'a yaklaşma maksadıyla yapılmasını emreder.
Her ümmet için kurban kesmeyi meşru kıldık."
(Hac Suresi, 34)
Kurban ibadetinin tüm ümmetlerde var olduğu vurgulanır.
Onların ne etleri ne kanları Allah'a ulaşır; O'na ulaşan ancak sizin takvânızdır."
(Hac Suresi, 37)
Kurbanın amacının takva, ihlâs ve teslimiyet olduğunu belirtir.
c. Sünnetten Dayanaklar
Hz. Peygamber (s.a.v.) Medine'ye hicret ettikten sonra her yıl kurban kesmiştir.
(Buhârî, Edâhî", 7; Müslim, Edâhî", 1)
Hadis:
Kim imkânı olduğu hâlde kurban kesmezse, bizim mescidimize yaklaşmasın."
(İbn Mâce, Edâhî", 2)
Bu hadis, kurban kesmenin önemini ve vücub derecesini gösterir.
Peygamberimiz (s.a.v.) hem kendi hem ümmeti adına kurban kesmiştir.
(Tirmizî, Edâhî", 18)
d. Fıkhî Hükümler
Hanefî mezhebine göre: Kurban vaciptir.
Şâfiî, Mâlikî ve Hanbelîlere göre: Kurban sünnet-i müekkededir.
Kurban, kurban bayramı günlerinde (10–12 Zilhicce) kesilir.
Kurban ibadetinin geçerli olabilmesi için:
Hayvanın türü (koyun, keçi, sığır, deve) uygun olmalı,
Kesim niyeti Allah rızası için" yapılmalı,
Kesim usulü şer'î kaidelere uygun olmalıdır
.