Geçerli ve Geçersiz Adakların Fıkhî İncelemesi
İslâm hukukunda adak (nezir), kişinin Allah rızasını kazanmak niyetiyle, dinen mubah ve ibadet mahiyetinde bir fiili kendisine vacip kılmasıdır. Yani kişi, normalde üzerine farz olmayan bir ibadeti, Allah'a yakınlık niyetiyle kendi üzerine borç hâline getirir.
Adak, ibadetle ilgili bir ahittir ve bu yönüyle hem niyet hem de sözün bağlayıcılığı bakımından fıkhî bir değere sahiptir.
Kur'ân'da adakla ilgili olarak:
"Nezrettikleri adakları yerine getirirler..."
(İnsan, 7)
ve
"Adaklarını yerine getirsinler..."
(Hac, 29)
buyrularak, adağın meşru olduğu ifade edilmiştir.
Ancak İslâm âlimleri, her adağın geçerli olmadığını, bazı adakların şer'an geçersiz veya batıl sayıldığını belirtmişlerdir. Bu nedenle, adakların fıkhî geçerlilik şartlarını incelemek önem arz eder
Adakların Fıkhî Niteliği
Geçerli (Sahih) Adaklar
Bir adağın geçerli sayılabilmesi için şu şartların bulunması gerekir:
a. Adanan fiil ibadet mahiyetinde olmalıdır.
Allah'a yaklaşma amacı taşımalı, taat (itaat) kapsamında olmalıdır.
Örnekler:
"Şu işim olursa Allah rızası için bir kurban keseceğim."
"Namaz kılacağım, oruç tutacağım, sadaka vereceğim."
Bu tür adaklar geçerlidir ve gerçekleştiğinde yerine getirilmesi vaciptir.
b. Adanan fiil mümkün olmalıdır.
Kişinin yapamayacağı veya imkânsız bir şeyi adaması geçerli değildir.
Örneğin: "Ay'a gidersem oruç tutacağım." → Geçersizdir.
c. Adanan fiil zaten farz veya vacip olmamalıdır.
Farz bir ibadeti adamak anlamsızdır, çünkü zaten mecburidir.
Örneğin: "Ramazan'da oruç tutmayı adadım." → Geçerli değildir, çünkü zaten farzdır.
Ancak: "Ramazan dışında üç gün oruç tutmayı adadım." → Geçerlidir.
d. Adak Allah'tan başkası için olmamalıdır.
Allah'tan başkası adına yapılan adak şirk unsuru taşır ve bâtıl sayılır.
Örneğin: "Şu türbeye kurban keseceğim." → Geçersizdir.
e. Söz açık ve kesin olmalıdır.
Kişi, niyetini açıkça ifade etmelidir.
Örneğin: "Allah için" ifadesi şarttır;
"Bir kurban keseceğim" ifadesi tek başına niyet olarak yeterli değildir.